সমাসৰ সংজ্ঞা, বৈশিষ্ট্য আৰু ইয়াৰ প্ৰকাৰ || Assamese Grammar || অসমীয়া ব্যাকৰণ

Contents hide

সমাসৰ সংজ্ঞা || সমাস কাক বোলে ?

সমাসৰ সংজ্ঞা || সমাস কাক বোলে ?

পৰস্পৰ অৰ্থৰ সম্পৰ্ক থকা দুই বা ততােধিক পদ লগ লাগি এক পদ হােৱাকে সমাস বােলে। সাধাৰণতে শব্দ বা কথা চুটি আৰু শ্রুতিমধুৰ কৰিবলৈ সমাস ব্যৱহাৰ কৰা। সমাসৰ সংজ্ঞা, বৈশিষ্ট্য আৰু ইয়াৰ প্ৰকাৰ || Assamese Grammar || অসমীয়া ব্যাকৰণ

যেনেঃ ঘৰত যি ওপজে = ঘৰওপজা।

সমাসৰ বৈশিষ্ট্যঃ

(ক) দুই বা তাতােকৈ অধিক পদ বা পদ থকা বাক্য লগ এক পদ হ’লেই সমাস হয়।
(খ) সমাস হােৱা পদবােৰে কেতিয়াবা প্রকৃত অর্থ।
(গ) সমাসত পদবােৰৰ বিভক্তিৰ চিন লুপ্ত সি হ’ব লগীয়া পদবিলাকৰ ব্যাক্যৰ অনেক পদ ললাপ হয়।

চন্দ্ৰয়ান-৩ বিষয়ে ৰচনা ।। Chandrayaan 3 Essay in Assamese – click here

ব্যাসবাক্যঃ

সমাসৰ অর্থ প্রকাশ কৰা বাক্য বা বাক্যাংশক ব্যাসবাক্য বােলে।
যেনেঃ পীতাম্বৰ পদটোৰ ব্যাসবাক্য হ’ল পীত বৰণীয়া অম্বৰ (কাপােৰ) পৰিধান কৰে যি-পীতাম্বৰ ।

সমস্ত পদঃ
পদবােৰৰ লগ লাগি শেষত যিটো পদ গঠিত হয়, সেই সমাসবদ্ধ পদটোক সমস্ত পদ বােলে।
যেনেঃ তিনিটা ৰং যাৰ তিনিবৰণীয়া; ইয়াত তিনিবৰণীয়া হৈছে সমস্ত পদ।
ব্যস্ত পদঃ যিকেইটা পদৰ সমাস হয়, সিহঁতৰ প্রত্যেককে সমস্যমান পদ বা ব্যস্ত পদ বােলে।
যেন হাতেকটা; সমাসবদ্ধ পদৰ হাতেৰে আৰু কটা প্ৰতিটো পদেই ব্যস্ত পদ। সমাসৰ সংজ্ঞা বৈশিষ্ট্য আৰু ইয়াৰ প্ৰকাৰ || Assamese Grammar || অসমীয়া ব্যাকৰণ

সমাসৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ
সমাস সাধাৰণতে ছয় প্রকাৰৰ।
(ক) দ্বন্দ্ব সমাস
(খ) তৎপুৰুষ সমাস
(গ) কর্মধৰয় সমাস
(ঘ) দ্বিগু সমাস
(ঙ) বস্ত্রীহি সমাস আৰু
(চ) অব্যয়ীভাৱ সমাস।

(ক) দ্বন্দ্ব সমাসঃ

(ক) দ্বন্দ্ব সমাসঃ দুটা বা তাতােকৈ অধিক সংত ব্দ বা বিভিন্ন অর্থ বুজোৱা পদৰ মাজৰ সংযােজক অব্যয় লােপ পাই হােৱা সমাসকে সমাস বােলে। দ্বন্দ মানে হৈছে জোৰা।এই সমাসত সমস্যমান সংজ্ঞা শব্দবােৰ সংযোযক অব্যয় ‘ আৰু ৰ দ্বাৰা লগ লাগি থাকে।

যেনেঃ ভাই আৰু ককাই = ভাই ককাই

দ্বন্দ্ব সমাস তিনিবিধ হ’ল
(১) ইতৰেতৰ দ্বন্দ্ব,
(২) সমাহাৰ দ্বন্দ্ব,
(৩) একশেষ দ্বন্দ্ব

60 Assam Gk Question Answers || অসমৰ সাধাৰণ জ্ঞান – click here

(খ) তৎ পুৰুষ সমাসঃ

তৎ পুৰুষ সমাসঃ যি সমাসত দুটা ব্যস্ত পদৰ প্রথম পদটো প্রথম বিভক্তিৰ বাহিৰে আন বিভক্তিত থাকে,আৰু এই বিভক্তি লােপ হৈ সমাস হয় তাকে তৎপুৰুষ সমাস বােলে ৷

যেনেঃ চোৰক ধৰা = চোৰধৰা, গুক কটা = গুৱাকটা ইত্যাদি।

তৎপুৰুষ সমাস ছয় প্রকাৰৰ

(১) দ্বিতীয়া তৎপুৰুষ
(২) তৃতীয়া তৎপুৰুষ
(৩) চতুর্থী তৎপুৰুষ
(৪) পঞ্চমী তৎপুৰুষ
(৫) ষষ্ঠী তৎপুৰুষ আৰু
(৬) সপ্তমী তৎপুৰুষ।

(গ) কর্মধাৰয় সমাসঃ

কর্মধাৰয় সমাসঃ যি সমাসত ব্যস্ত পদবােৰ বিশেষ্য আৰু বিশেষণ পদ হিচাপে লগ লগােৱা হয়,তাকে কর্মধাৰয় সমাস বােলে। এইসমাসত প্রথম পদটো বিশেষণ আৰু দ্বিতীয় পদটো বিশেষ্য হয়।

যেনেঃ পিতল বৰণৰ যি চকু-পিতলচকু,
শুক্ল যি পক্ষ-শুক্লপক্ষ, পুণ্য যি ভূমি- পূণ্যভূমি।

কর্মধাৰয় সমাস দুবিধ হ’ল
(১) মধ্যপদলােপী আৰু
(২) অত্যপদলােপী সমাস।

৯০+ সমাৰ্থক শব্দ ।। Synonyms in Assamese || অসমীয়া ব্যাকৰণ – click here

(ঘ) দ্বিগু সমাসঃ

দ্বিগু সমাসঃ দুই বা তাতােকৈ অধিক সংখ্যাবাচক শব্দৰ লগত অন্য শব্দ লগ হৈ সমাহাৰ বুজালে যি সমাস হয়, তাকে দ্বিগু সমাস বোলে।সমাসৰ সংজ্ঞা বৈশিষ্ট্য আৰু ইয়াৰ প্ৰকাৰ || Assamese Grammar || অসমীয়া ব্যাকৰণ

যেনেঃ সাত বিহুৰ সমাহাৰ-সাত বিহু,
নৱ ৰত্নৰ সমাহাৰ নৱৰত্ন,
ত্রি ভূৱনৰ সমাহাৰ-ত্রিভূৱন।ইত্যাদি।

(ঙ) বহুব্রীহি সমাসঃ

বহুব্রীহি সমাসঃ যি সমাসত সমস্ত পদে ব্যস্ত পদবিলাকৰ ব্যুৎপত্তিগত অর্থনুবুজাই আন কোনাে বিশেষ অর্থহে বুজায়, তাকে বহুব্রীহি সমাস বােলে।

যেনেঃ পদ্ম আছে নাভিত যাৰ-পদ্মনাভ,
হত হৈছে ভাগ্য যাৰ তেওঁ-হতভাগ্য,
বাঘে খাইছে যাক-বাঘেখােৱা ইত্যাদি।

বহুব্রীহি সমাস তিনি প্রকাৰৰ
(১) কর্মধায় বহুব্রীহি বা সমানাধিকৰণ বহুব্রীহি,
(২) ব্যাধিকৰণ বহুব্রীহি বা তৎপুৰুষ বহুব্রীহি আৰু
(৩) ব্যতিহাৰ বহুব্রীহি।

(চ) অব্যয়ীভাৱ সমাসঃ

(চ) অব্যয়ীভাৱ সমাসঃ সামীপ্য, অভাৱ, পৰ্য্যন্ত, সদৃশ, যােগ্য আদি অর্থ প্রকাশক অব্যয় শব্দৰ লগত আন পদৰ যি সমাস হয় তাকেই অব্যয়ীভাৱ সমাস বােলে।সমাসৰ সংজ্ঞা বৈশিষ্ট্য আৰু ইয়াৰ প্ৰকাৰ || Assamese Grammar || অসমীয়া ব্যাকৰণ

যেনেঃ বনৰ সমীপ = উপবন,
সুখৰ অভাৱ = অসুখ,
জীৱন পর্যন্ত = আজীৱন ইত্যাদি।

ব্যাসবাক্য লিখি বিভিন্ন শব্দৰ সমাসৰ নাম
বৃকোদৰ – বৃক নামে অগ্নি আছে উদৰত যাৰ তেওঁ = বহুব্রীহি সমাস।

পীতাম্বৰ – পীতবৰণীয়া অম্বৰ (কাপােৰ) যাৰ =বহুব্রীহি সমাস।

কুকুৰনেজীয়া = কুকুৰৰ নেজৰ দৰে নেজ যাৰ =বহুব্রীহি সমাস।

ত্রিফলা= ত্ৰি ফলৰ সমাহাৰ = দ্বিগু সমাস।

তেলপানী = তেল আৰু পানী = দ্বন্দ্ব সমাস।

কাপুৰুষ = কু যি পুৰুষ = কর্মধৰয় সমাস।

পুণ্যভূমি = পূণ্য যি ভূমি= কর্মধৰয় সমাস।

অহিংসা=হিংসাৰ অভাৱ= অব্যয়ীভাৱ সমাস।

অস্ত্র-শস্ত্র =অস্ত্ৰ আৰু শস্ত = দ্বন্দ্ব সমাস।

সাতপুৰুষ=সাত পুৰুষৰ যি =কর্মধৰয় সমাস।

বনবাস = বনত বাস =তৎপুৰুষ সমাস।

দেশপ্রাণ=দেশৰ পলৈ প্ৰাণ= তৎপুৰুষ সমাস।

পৰােক্ষ =অক্ষৰ পাছত =অব্যয়ীভাৱ সমাস।

পাঁচৰজীয়া = পাঁছ ৰজাৰ সমাহাৰত = দ্বিগু সমাস।

হৰিহৰ= হৰি আৰু হৰ = দ্বন্দ্ব সমাস।